Editorial n°5        Liste des éditoriaux     Retour accueil     Dernier numéro

Qual cambiament dempuèi quauquas annadas ! La lenga e la cultura d'òc interèsson, la vregonja sembla passada : las enquèstas fachas a Orlhac o alai revélan una bona sensibilisacion. La situacion istorica zò vòl a l'ora europèa, los trabalhs dels uns e dels autres, les novèls mejans mediatics ò explícan, mès, dins lo Cantal e mai a las talveras d'Auvèrnha, lo Convise a sa part locala dins aquela evolucion favorabla. La rubricòta regulièra " conversar en occitan " a fach veire la sinceritat d'una demarcha. Demèst totas las gents que s'entrèvan agara d'occitan, segur, cadun vei miègjorn a sa pòrta, cadun a son biais, sa sensibilitat, sas tendéncias, son interès.

Per d'unses, l'occitan es prigondament enrasigat dins una realitat rurala, pòrta una aspira-cion a la patz, a l'espiritualitat, a la beltat, a un monde armoniós. Cal pas s'estonar de la fòrça de tals sentiments que correspóndon a l'experiénçia qu'avèm aicí de la civilisacion d'òc : lo Cantal, la Corrèsa, la Lausèra son les tres despartaments mens polluats de França e plan monde, pichons foncionaris, païsans, coarros, áun enquèra grandits pròches de la tèrra. N-èron pas tant lònh qu'aquò de l'edat d'aur, per pauc que pesquèsson o que cacèsson, tuèsson lo pòrc o faguèsson lor òrt !

Vestit de son mantèl de seda

D'òr e d'argent brodat, tòmba lo calabrun

Que tresmuda la tèrra entièra.

Del costat de la Tremolhièira,

Vènus, l'estièla d'òr que raja la premièira,

Dins un caire del cièu fa treslusir son lum. (1)

Aquela relacion a la tèrra, a la natura es una compausanta fòrta de la civilisacion d'òc e, un temps qu'estèt, quauques politics se despachèron tròp de la condamnar, volguent i veire solament idea-lisme, passadisme, languison d'autres còps, illusion. Tastem sens vregonja aquel bonur esclet que còsta pas e que pòt menar a l'exigéncia de l'arma, a l'èime. " D'una briseta n'ai pro. "

Maites zò véson autrament per çò que áun pas conegut la mèma vida. Una majoritat de monde víscon agara a la vila, copats de la natura; lo mal de las banlègas tòca les pus joves. Quand la familha securisanta merma, las solesas se trúcan a las muralhas de la societat del cadun per se, puèi esclaus e immigrats se tròban de novèlas solidaritats. La publicitat afisca l'enveja, un public exista per de musicas novèlas, mès çaquelai, quau ausariá criticar les cants dels rapaires quand lor musica fa solaç ?

Marselha, òc, ès pas soleta e ieu charri ambe tota la planeta,

Lei papiers, les visàs, lei pòrta-casquetas, n'i a pron, fau que tot aquò pete !

Saupràs collèga çò qu'es ma nacion,

Lei rebelaires de tótei generacions

Ges de frontièra, d'administracion

Que de tóteis estats, ba sas, fau secession. (2)

E òc, la lenga d'òc prepausa atanben aquelses tèxtes espaurucaires o catarctics, que escarràunhon lo consensús social per çò que nòstre monde sembla plus la societat tradicionala que, malgrat sas inegalitats, donava a cadun una plaça. Alèra cadun ditz sa vertat viscuda, trabalha sul fenestron qu'a trobat.

Aquelses dos pòls existàvon ja dins lo nòstre país del temps de Victòr Gelú e Frederic Mistral. Maites entretant áun pres lo camin de l'insercion tranquilla dins la modernitat. Lo Convise, associacion per l'aparament de la lenga d'òc, a una vocacion a la compreneson e a l'escota de las tensions dinamicas que innèrvon la cultura d'òc, tot en velhar en mèma temps que la relacion al monde del país, escomesa nòstra, se pèrdia pas, e atanben que lo sens de l'accion menada apareguèssa plan : modernisar l'aparament nòstre es pas solament metre l'etiqueta " occitan " sus dels topins emplits de valors dominantas. La cultura nòstra pòt èstre mai qu'un fons de comèrci.

Aquò suspausa de far marchar un pauc sa comprenèla, de veire dins l'occitan una lenga de cultura. Es gratificant de s'interessar a la cultura d'òc que a totjorn quicòm a dire, de la situar dins las mudanças de fin de sègle, de darcar la riquesa de las contradiccions. Fau remarcar en passar qu'aquò es pas preconisar lo retorn dels sabentasses regionalistas mespresent la paraula populària : al Convise, l'occitan permet a cadun de passar de bons moments de civilisacion, d'anar al rescontre dels autres, d'escambiar idèias e sabers, de s'exprimir, d'arribar a la creacion e de se lançar dins d'activitats inesperadas, de se durbir, de s' amodar dins la libertat de sa cons-ciéncia. Julià Thoumieux, a 80 ans passats, montant per un travèrs provençal escalabrós, arribant a la bauma dels Vaudés a la poncha d'una rancareda, es l'imatge d'aquel caminar.

La cultura d'òc coma fònt de plaser e de progrès entièr, per emendar las insufisenças de la societat actuala, aquò m'agrada.

Expérienças espiritualas prigondas, contestacions bolegarèlas, caras sosrisentas de Viure al país e de Vaquí a la television, gascon d'Albaladejo que ne'n ditz mai que totas las fichas rubis-ticas, carnavals fumadisses, espontaneïtats cantadissas, ieu vos aime, avètz pres plaça dins lo paï-satge del sègle 20. Qual crane convise fasètz !

Nadal Lafont.

Citacions

(1) Mionèla, cant 1èr, pagina 22, (Joan-Maria Gaston)

(2) Canti, as, a , CD Parla patois (Massilia Sound System)