Editorial n°1(a)        Liste des éditoriaux     Retour accueil     Dernier numéro

Lo signe de Francés Bairó.

(tròces d'una intervencion de Francés Bairó, ministre de l'Educacion Nacionala, en lenga occitana bearnesa, a França 3-Tolosa lo dimèrgues 6 de junh 93)

Qu'avèm a saber que, dins los burèus de París, qu'i a un sarròt de monde qui ne comprénen pas, qui n-àiman pas çò qui es une lengue come la noste, qui pénsan tostemps qu'i a aquí quauqua res de dangeirós, quauqua res qui va contre la France, contre l'Estat, contre la Republique. Un sarròt de monde de dreite o de gauche que cau lhevar aquelas páurs e que cau explicar qu'es quauqua res de mei - e non pas quauqua res de mensh-, una lenga de mei, una cultura de mei, 'ta la comunitat nacionala. (...)

Disi -sei pas se serei entendut- qu'avèm a desmontrar, qu'avèm a har la pròve que pòt servir e que n-es pas quauqua res de segondari, mes n'es pas aisit, que los mainats non pàrlan pas. Que pensi, abans la fin de l'annada, que vam poder trobar quauqua res a har amasse 'ta montrar que n-èm pas méien reticençe, que n-èm pas méien trin de frenar aquestes lengues. Abans sièis mes, que vam ensaiar de balhar la definicion d'une politique 'ta totes aqueles lengues. Qu' i a una dificultat qu'es la manièra de pensar francese qu'es tostemps de har la mèma causa 'ta tots. (...)

Qu'avèm de respondre a une question simple : "Es importent de sauvar aquò ? Es importent o non ?" E lo ministre... respondi : "Que òc -soi pas segur de sauvar !-, qu'es importent d'ensaiar de sauvar."

(a prepaus de la carta europenca de las lengas regionalas e minoritàrias):

-Que òc. Un dia. Pas uèi e non pas deman, mès un dia. 'Quò's la mea idèia.

Qu'ensàii de montrar que n-es pas quauqua res contre la France, que n-es pas una "charte" 'ta desmembrar lo noste pèis, qu'es quauqua res qui pòt aportar una riquesse de mei, quauqua res de mei a la France. Que sei qu'i a un sarròt de monde tanben que vòlen la "charte" e la mie idèia 'quò's d'anar mei luènh. Qu'asséii... Mès si podèm au mensh balhar un signe... io qu'aimi la France e qu'aimi la noste lengue, qu'aimi l'Euròpe e qu'aimi lo men pèis e qu'aimi la noste region, e tot aquò, 'ta io, n-es pas en contradiccion.

*Parlar gascon : un sarròt de monde : un fum de monde. 'ta, entà = per. Mei = mai. Los mainats : les enfants. Har = far (en gascon, la letra f a l'iniciala se pronóncia coma un h aspirat. La finala feminina occitana -a se ditz gaireben "é" dins lo parlar bearnés (simple = simpla). Les Gascons emplégan belcòp de "que" enonciatius.