Editorial n°17        Liste des éditoriaux     Retour accueil     Dernier numéro

L'eveniment 1997 : la Calandreta del Vernhat

prepaus de Fèliç Daval

reculhits per Nadal Lafont

La volontat intelligenta dels aderents de la Calandreta del Vernhat es estada recompensada : ambe lo sosten de la comuna d'Orlhac, la primièra calandreta del Cantal va s'alandar en 1997. Felicitacions a los que la transmission de la lenga es per elses una prioritat.

Ikastolas, diwans, calandretas.

La lèi Deixona de 1951 que prevesiá l'ensenhament de las lengas regionalas es pas jamai estada vertadièrament aplicada, per manca de volontat politica. Las ikastolas dels Bascos seguèron l'exemple dont s'inspirèron los Bretons per lors diwans, puèi los Bearneses per las primièras calan-dretas dins las annadas 70. Ikastolas, di-wans, calandretas, i a pas de diferéncia entre las tres escòlas, levat la lenga qu'es pas la meteissa.

Calandretas primadièras.

Coma las calandretas auguèron del succès, que los parents i veguèron de las escòlas que marchàvon, qu'aviáun dels resultats puslèu melhors, d'escolans mai du-bèrts, mai autonòmes, l'Educacion Naciona-la seguèt oblijada de far d'escòlas bilinguas, dètz ans après environ, per gardar los en-fants.

Çaquelai, aquelas escòlas bilinguas áun pas conegut lo desvolopament qu'òm auriá pensat per çò que las creacions de pòs-tos necessàrias per gardar lo bilingüisme a mesura que los enfants veniáun bèls se fa-guèron pas totjorn. A Sarlat, l'escòla bilin-gua establida sus un projècte calandreta, a abotit a un simple salpicatge ambe un sol mèstre. Dempuèi 1996, la lèi Bairó, qu'encoratja las escòlas bilinguas, a pas en-cara fach miranda.

Lo ròtle primadièr, motor, de las ca-landretas deu èstre donc plan solinhat, ièr coma uèi. Áun fach evolucionar lo monde, áun cambiat las mentalitats, furgat l'Educacion Nacionala reticenta al bilin-güisme. Caliá ben que quauqu'un comencès-sa : la societat avançará jamai se òm es tot-jorn darrièr los autres.

Los sindicats son pas totjorn favora-bles al bilingüisme occitan-francés. L'an pas-sat, i auguèt de manifestacions sindicalas en Bretanha contra las diwans ! Dins lo despar-tament del Tarn, una escòla mairala bilingua s'èra metuda en plaça a Sant-Sulpici mès, quand los parents volguèron que los en-fants passèsson a l'escòla elementària, lo conselh d'escòla, ajudat per un sindicat fòrt, s'es opausat e es pas estat possible d'assegurar la continuitat.

Es evident que se lo monde podiáun far de las escòlas bilinguas dins l'encastre de l'Educacion Nacionala, belcòp fariáun pas de calandretas. Mès, quand vesètz aquò, com-prendètz qu'òm es condemnat a far de las calandretas ! Al començament, calíá de las calandretas per obtenir las escòlas bilinguas dins l'E.N., mès, ara, cau totjorn de las ca-landretas per çò que i a dels ensenhaires que refúson las escòlas bilinguas.

Dels sindicats méton dins lo meteis sac calandreta e escòla privada per çò que las calandretas son de las escòlas associati-vas que son pas dins l'encastre de l'Educacion Nacionala. Praquò, las calandre-tas son de las escòlas laïcas, gratuitas, dubèrtas a tot lo monde, independentas de las associacions, Felibritge, I.E.O., Convise, qué que siaga. Es pas question de religion, fáun exactament lo meteis programa que las autras escòlas.

Quand los ensenhaires s'opàuson al bilingüisme francò-occitan, a las calandretas, 'quò's que 'quò correspond pas a la definicion de la laïcitat, nocion que evoluciona pas dempuèi Juli Ferry. Es lo problèma de l'unitat de la França, del jacobinisme e tanben la question de l'egalitarisme puslèu que de l'egalitat : per que totes siàscon egals, cal que totes aguèsson la meteissa lenga francesa, la meteissa cultura, lo meteis mòtle. A l'ora que l'Euròpa se fa, aquel monde demòron plan exagonals, vòlon pas fabricar d'enfants diferents. Véson totjorn l'escòla dins un encastre francés. mès aquelses arguments de l'ideologia francesa exagonala ténon pas quand òm passa las frontièras, per rapòrt al bretonenc, a l'alemand, a l'espanhòl. A l'ora de l'Euròpa, la definicion de la laïcitat es quicòm de particulièr a la França, coma l'idèia d'Estat-Nacion.

Lo monde càmbia mas, aquel cam-biament, lo refúson, o alèra concébon una Euròpa unicament ambe la lenga francesa o anglesa, accèpton a la rigor las grandas len-gas, 'quò va pas pus lònh. Per la promocion dels enfants, pénson que la reussita passa mai que mai per l'anglés.

Urosament, aquò evoluciona : de despartaments primadièrs coma l'Avairon áun tres escòlas bilinguas (La Primalba, Sent-Africa, Vilafranca) sens oposicion sin-dicala.

La formacion dels mèstres.

Los mèstres de las calandretas áun una formacion ponchuda. Per venir mèstre d'escòla dins una calandreta, cal, dins un primièr temps, passar un concors. Per èstre candidat, cal aver lo bac+3, coma per l' I.U.F.M., èstre capable d'escriure e parlar l'occitan per çò que lo concors se passa res qu'en occitan, pas res en francés. Pel mo-ment, dins lo Cantal, los candidats formats a aquel nivèl son pas espés. Ara, n'i a qual-ques unses que son en tren de se formar ambe Rogièr Teulat a Clarmont. Un còp passat lo concors, òm es pas segur de demo-rar dins las calandretas : aquelses que son pas pro motivats, los gàrdon pas.

Las doás annadas de formacion que sègon se fáun pas qu'en occitan a Besièrs ambe dels pedagògues de l'Universitat de Montpelhièr. Al Centre de Formacion de las Calandretas a Besièrs, tot se fa dins la lenga, activitats e repais. Dins quauquas annadas, aquel centre va èstre desplaçat : segon un projèct Bairó, un centre de formacion comun a totas las escòlas, diwans, calandretas, ikastolas, se fará a Montpelhièr.

Los mèstres son formats per la peda-gogia Frenet, capables de far de la geografia, matematica, etc, en occitan. Lo grand pro-blèma de l'Educacion Nacionala es que pre-pausa pas una formacion especifica per en-senhar en occitan, per çò que los mèstres son pas formats : se son formats coma áun pogut, totes sols, mentre qu'a la calandreta son estats formats per l'institucion de la Fe-deracion que a dels permanents especialistas.

Los calandrons.

Se dintra en Calandreta a l'atge de 3 o 4 ans (pus tard son refusats, levat se ja pàrlon occitan). 'Quò comença a la mairala e 'quò mònta progressivament. Benlèu qu'al despart, la Calandreta del Vernhat patirá per conflar son efectiu, mès Montpelhièr, Tolo-sa, que fáun totjorn de las calandretas novè-las, aun pas de problèmas.

Mas cal saber tanben que certanas calandretas, a Pezenàs, Sèta, per exemple áun desmarrat ambe belcòp d'enfants per çò que las autras calandretas de l'Erau aviáun fachas lors pròvas.

L'imatge elitista (filhs d'arquitècta, medecins...) estacat a las calandretas mont-pelhierencas deu èstre matisat, segon los endrechs. A l'ora actuala, dins lo Miègjorn, dins l'Erau ont i a belcòp de calandretas, los Magrebins son representats. La calandreta es un biais de s'integrar, de venir vertadièra-ment un òme del país, dels còps " pus au-vernhat que lo monde del país ", coma un escolan de Fèliç Daval, estudiant a la Fa-cultat de Tolosa per ensenhar l'occitan, n'es la pròva viva.

Las motivacions dels parents.

Los parents jògon un ròtle important dins la vida de l'escòla. La pedagogia Calan-dreta favorisa los ligams e los escambis entre los parents dels enfants de cada classa.

De tot biais, quand una calandreta desmarra dins un país, cal èstre conscient que 'quò's pas n'impòrta quau qu'assumís aquò d'aquí : cau èstre occitanista, ja aver una certana desmarcha intellectuala, èstre solide, 'quò's pas evident d'èstre primadièr. E n' i a que son sindicalistas avant d'èstres occitanistas... N'i a que son occitanistas, dels còps, per nostalgia simplament : se tòrnon trobar ambe d'autres per s'amusar, passar un moment, evocar lor enfança, levar lo coide, 'quò va pas pus lònh. Áun páur que se fotèsson de elses, de se mobilisar. Dins nòstra encontrada, la lenga es presenta mès la consciénça occitana es pas totjorn clara : i a del monde qu'áun totjorn páur d'èstre los primièrs, que se mesfíson, que vòlon pas prendre de risques, se mobilisar, qu'espèron que d'autres comencèsson per elses sègre. Dins lo miègjorn, áun despassat aquò d'aquí, aicí 'quò's pas simple. La societat avançará pas jamai se òm espèra totjorn.

Es pas solament un estacament a l'occitan que pòt menar lo monde a las ca-landretas : dels parents que pàrlon pas l'occitan méton l'enfant a la calandreta a causa de la qualitat de l'ensenhament, de l'intérès de la pedagogia activa, mai o mens Frenet, per que lor enfant aguèssa una bona relacion ambe lo mitan local, las gents, lo monde. N'i a maites que considèron que lo bilingüisme, aquò's important, per çò que los enfants, lo monde, son mai dubèrts. I a dels parents que méton l'enfant dins las ca-landretas, que elses sàbon pas la lenga mès que l'aprendráun a travèrs lors enfants.

Locala e universala.

Dins l'ideologia comuna, los adjec-tius local e universal son opausats. Nos dí-son ben a nautres que nos estacar a nòstra lenga, aver de las rèics, 'quò's se copar dels autres ! alèra que las calandretas son en tren de demostrar lo contrari :

Las calandretas fáun belcòp d'escambis entre gu-elas, correspòndon entre gu-elas : atau áun l'avantatge important de durbir los enfants a l'interdialectalitat, los prepàron a un occitan lenga de comunicacion e pas un occitan per se barrar sus son vilatge. L'ensenhament de la calandreta, 'quò's pas l'idèia qu'áun lo monde : " a saber se 'quò será nòstre patais ! " los enfants apréndon lo parlar de lor region per poder comunicar ambe las autras calandretas e non pas per se replegar chas gu-elses. Evidentament, la grafia modèrna de l'occitan es la sola possibla per çò que prend en còmpte l'ensemble. Apréndon la diferéncia, accépton lo fach de diferentas culturas. Aquò lor permet d'èstre mai europèus e mai tolerents.

De tot biais, las calandretas prepàron los enfants a Euròpa, a la diversitat per l'aprendissatge d'una autra lenga, sovent l'anglés, al nivèl del CM1, coma dins las au-tras escòlas. Occitan, francés, anglés, aquò lor dòna de facilitats per n'aprendre maitas.

Dins los fachs, los calandrons son dels enfants perfèctament bilingües, capables de pensar dins l'una o dins l'autra lenga, pas coma los enfants dels licèus que dévon pas-sar pel francés per pensar.

A l'ora de l'Euròpa, automaticament va i aveire la mescladissa de las culturas : " cossí vòls acceptar la diferéncia chas los autres, las diferentas culturas del territòri d'Euròpa se jà refuses la diferéncia dins ta comuna, dins ta vila ! " La calandreta prepa-ra mièlhs al monde de deman per çò que aquela diferéncia i será. Benlèu que la Fran-ça patís per Euròpa per çò que es mau pre-parada a aquò d'aquí . 'un seul peuple, une seule nation', 'quò conven pas a Euròpa.

Cau se conéisser se-mèma per comu-nicar ambe los autres. Se òm se coneis pas, òm a pas res a portar als autres, res a es-cambiar se òm coneis pas son país.

Dins lo monde de deman, cau que lo monde aguèsson de las rèiçs, que coneiguès-son l'environament, que siascon dubèrts al local e a l'universal.

Lo finançament de las calandretas.

Quau paga las calandretas ? los locals, practicament totjorn, son donats per las municipalitats. A Narbona, la municipalitat a fach bastir un ostau tot nuòu per la calandreta ! A Orlhac, lo local fornit s'apèla La Maison de l'Enfance, pròche de l'avenguda de Cantaloba e de la granja del meteis nom.

Lo finançament dels pòstos d'ensenhament es fach per las regions e pel despartament. Ara, practicament pertot en país occitan, levat l'Auvèrnha, i a pasmens un budgèt per la cultura occitana e dònon de l'importància a l'identitat. L'ajuda es atri-buïda al títol de la cultura, pas de l'ensenhament. I a un acòrdi : quand una ca-landreta foncciona dempuèi 5 ans e a 17 es-colans, l'Estat paga lo mèstre.

E puèi, i a dels dons adreiçats a l'associacion locala : pas mau d'associacions, de personalitats, sosténon e finànçon plan. L'I.E.O. a donat una ajuda en natura (que correspònd a un budgèt). Lo Fe-libritge sosten : una emission sus la calandre-ta ambe Joan Faig va venir. Cadun sosten coma pòt o coma vòu. Dins lo Miègjorn, áun instituït lo " virament automatic " (50 o 100 F per mes). A l'ora actuala, la Calandreta del Vernhat a pas un tropèl d'aderents mès es estada gratificada per un donator pro gene-rós.

Pensaires e artistas que sosténon las calandretas.

Los grands pensaires e intellectuals occitans sosténon : Fèliç Castan, per exemple. Cau dire que l'idèia de fons de la calandreta s'endeven plan ambe aquela del filosòf de Montalban, a saber que deu pas i aver una capitala mès de las capitalas, que lo monde pertot dévon prendre l'iniciativa, crear, pas solament a París, e, per començar, gerar lor pròpra escòla.

N L : Robèrt Lafont parlèt plan favorabla-ment de las calandretas al convise de julhet 96.

Los artistas que sosténon la calandreta son los diferents grops e cantaires occitans : lo grope Peiraguda que cantèt Calandreta, es estat dempuèi a l'origina de AQUÍ TV, television locala reputada. Lo celèbre grop Nadau tot particularament, es a l'origina de la creacion de la primièra calandreta en Bearn. los Fabulous Trobadors (ambe Sicre) fáun de seradas calandretas en prendre un cachet pas tant important. Dels còps, dels artistas (Martí, Patric...) se produíson gratuitament : cada còp que i a una serada calandreta, lo cantaire del caire ò fa per res o pas grand causa.

Calandreta

(Pèiraguda)

Vòla vòla calandreta

( Fabulous Trobadors)

 Vòla, vòla, calandreta..

Calandreta, calandreta,una escòla en occitan

Calandreta, Calandreta, una escòla per deman

 La calandreta pòl d'animacion novèl.

A l'entorn de la calandreta, i a tot-jorn tota una animacion que se fa : fèstas, activitats culturalas e corses pels parents, conferéncias-debats, quines ambe dels artis-tas solidaris que s'amòdon sens tròp se far pagar. Aquel pòl jove e dinamic despassará los eventuals clivatges entre las associacions e cambiará lo paisatge cultural cantalés. I a per exemple d'endrechs en Occitania ont las seccions associativas conegudas foncciónon sens espandir, talament que l'idèia occitana avança sonca ambe las calandretas que son pus dinamicas.

Un imatge modèrne de la cultura d'òc.

Una calandreta, element important pel renovèlament de la vida culturala locala, oblija a fargar una lenga pel monde d'uèi (matematicas, informatica...), per dels en-fants que viscaráun al sègle 21. Donará una idèia modèrna de la cultura occitana per que cau ben dire que las associacions existentas patísson per i arribar, per atropelar las gents, per èstre creativas. Al contrari, a la calandre-ta, la joinessa aprend la lenga, los parents l'apréndon a travèrs elses dins de corses gra-tuits.

Cultura e economia.

L'intervencion en occitan remarcada de R. Squizzato a la communa d'Orlhac a fach ressortir lo ligam entre la calandreta e l'imatge del país. Es tot lo problèma de la ligason entre la cultura e l'economia qu'apareis aquí : se prendre en mans per l'ensenhament, metre de noms de carrièras en occitan, far d'animacions culturalas en occitan, aver una politica de país, escambiar ambe la Catalonha es la meteissa logica. 'Quò va dins lo meteis sens qu'augmentar los escambis ambe l'idèia del Sud a travèrs l'associacion ACTE, lo rasal ESTÈLA (Milhau...), totas aquelas causas fáun un tot.

L'eveniment 97.

'Quò's la calandreta qu'a facha ben-lèu la causa la mai significativa per transme-tre la lenga : far una escòla. Dins pas mau de despartaments, las calandretas son las as-sociacions las pus dinamicas, aquelas ont i a lo mai de monde joves.

(d'après l'entrevista del 2 de genièr 97)

. La practica, l'estudi e l'illustracion de la lenga coma se fa al Convise, d'una part, la transmission de la lenga als pus jo-ves e l'ensemble d'animacions coma va prepausar la calandreta pòdon que se com-pletar sens s'opausar. L'important 'quò's que l'occitan contunhèssa !

 La revista LO CONVISE a ja consa-crat dos articles de sensibilisacion a la calan-dreta avant aquel numerò :

-Nadal Lafont : La Calandreta del Vernhat (Lo Convise n°12, darreiriá de 95)

-Anna-Maria de Luca : Fabulous Trobadors (Lo Convise n°15, agost de 96)